ارزیابی مدلی برای پیش‌بینی سلامت روان دانشجویان بر اساس سبک دل­بستگی دوسوگرا و منبع کنترل

پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته روانشناسی

گرایش بالینی

عنوان:

ارزیابی مدلی برای پیش‌بینی سلامت روان دانشجویان بر اساس ایمان مذهبی، با میانجی‌گری شادکامی، سبک دل­بستگی دوسوگرا و منبع کنترل

با فرمت قابل ویرایش word

تعداد صفحات:  121 صفحه

تکه های از متن به عنوان نمونه :

فهرست مطالب:

فصل اول: مقدمه

1-1-کلیات…………………………………………………………………………………………………………………………………. 2

1-2. بیان مسأله………………………………………………………………………………………………………………………….. 3

1-3. ضرورت و اهمیت پژوهش……………………………………………………………………………………………………… 8

1-4. هدف های پژوهش……………………………………………………………………………………………………………….. 8

1-5. تعریف بنیادی و عملیاتی متغیرها و اصطلاحات علمی……………………………………………………………… 9

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق

2-1.مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………. 12

2-2. سلامت روانی……………………………………………………………………………………………………………………… 12

2-2-1. تعریف سلامت روانی………………………………………………………………………………………………….. 12

2-2-2. دیدگاه­های مربوط به سلامت روان………………………………………………………………………………. 13

3-2. ایمان مذهبی…………………………………………………………………………………………………………………….. 22

2-3-1. تعریف ایمان…………………………………………………………………………………………………………….. 22

2-3-2. دیدگاه­های مربوط به ایمان و معنویت…………………………………………………………………………. 23

2-4. سلامت روان و ایمان……………………………………………………………………………………………………………. 26

2-4-1. نظریات و الگوها………………………………………………………………………………………………………… 26

2-4-2. بررسی اصطلاحات قرآنی پیرامون سلامت روان…………………………………………………………….. 27

2-4-3. مفهوم سلامت روان در قرآن……………………………………………………………………………………….. 29

2-4-4. ویژگی­های سلامت روان در قرآن………………………………………………………………………………… 31

2-4-5. ایمان از چه راه­­هایی موجب سلامت روان می­شود………………………………………………………….. 33

2-5. شادکامی…………………………………………………………………………………………………………………………………. 34

2-5-1. تعریف شادکامی……………………………………………………………………………………………………….. 34

2-5-2. شادکامی و سلامت……………………………………………………………………………………………………. 34

2-5-3. شادکامی و اعتقادات مذهبی………………………………………………………………………………………. 34

2-5-4. سایر عوامل مؤثر بر شادکامی……………………………………………………………………………………… 35

2-6. سبک­های دل­ بستگی………………………………………………………………………………………………………….. 38

2-6-1. تعریف دل­بستگی………………………………………………………………………………………………………. 38

2-6-2. نظریه دل­بستگی بالبی………………………………………………………………………………………………. 38

2-6-3. طبقه­بندی کیفیت دل­بستگی نوزاد……………………………………………………………………………… 39

2-6-4. سبک­های دل­بستگی در بزرگسالان…………………………………………………………………………….. 41

2-7. منبع کنترل……………………………………………………………………………………………………………………….. 43

2-7-1. تعریف منبع کنترل…………………………………………………………………………………………………… 43

2-7-2. منبع کنترل درونی……………………………………………………………………………………………………. 43

2-7-3. منبع کنترل بیرونی…………………………………………………………………………………………………… 44

2-7-4. ویژگی­های افراد با منبع کنترل درونی…………………………………………………………………………. 44

2-7-5. ویژگی­های افراد با منبع کنترل بیرونی………………………………………………………………………… 45

2-8. پیشینه تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………. 46

2-8-1. سلامت روان و ایمان………………………………………………………………………………………………….. 46

2-8-2. ارتباط سلامت روان با شادکامی، سبک­های دل­بستگی و منبع کنترل……………………………… 48

2-8-3. ارتباط ایمان با شادکامی، سبک­های دل­بستگی و منبع کنترل……………………………………….. 49

2-8-4. تحقیقات ترکیبی………………………………………………………………………………………………………. 51

2-8-5. فرضیه­های پژوهش……………………………………………………………………………………………………. 53

فصل سوم: روش تحقیق

3-1.مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………. 55

3-2. طرح پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………. 55

3-3. جامعه آماری، حجم نمونه و روش نمونه‌گیری پژوهش…………………………………………………………….. 56

3-4. ابزارهای پژوهش………………………………………………………………………………………………………………….. 56

3-4-1. ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ ﺳﻼﻣﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ (GHQ-28)………………………………………………………………………… 56

3-4-2. پرسشنامه ایمان مذهبی…………………………………………………………………………………………….. 58

3-4-3. پرسشنامه شادکامی آکسفورد……………………………………………………………………………………… 58

3-4-4. پرسشنامه دل‌بستگی کولینز و رید……………………………………………………………………………… 59

3-4-5. مقیاس منبع کنترل راتر…………………………………………………………………………………………….. 60

3-5. روش تحلیل دادها……………………………………………………………………………………………………………….. 61

فصل چهارم: یافته‌های پژوهش

4-1. مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………… 63

4-2. ویژگی­جمعیت شناختی نمونه­ی پژوهش……………………………………………………………………………….. 63

4-3. یافته­های توصیفی……………………………………………………………………………………………………………….. 64

4-4. یافته­های مربوط به فرضیه­های مستقیم پژوهش براساس رگرسیون گام به گام…………………………… 67

4-5. یافته­های مربوط به آزمون مدل پیشنهادی……………………………………………………………………………. 74

4-6. بررسی روابط غیرمستقیم با استفاده از رویکرد گام‌های علّی……………………………………………………… 78

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1. مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………… 86

5-2. بررسی برازش مدل پیشنهادی……………………………………………………………………………………………… 86

5-3. بررسی یافته­های مربوط به فرضیه­های پژوهش………………………………………………………………………. 87

5-4. محدودیت­های پژوهش………………………………………………………………………………………………………… 93

5-5. پیشنهاد­ات پژوهشی……………………………………………………………………………………………………………. 94

5-5. دلالت های ضمنی پژوهشی…………………………………………………………………………………………………. 94

فهرست منابع و مآخذ

منابع فارسی……………………………………………………………………………………………………………………………….. 96

منابع انگلیسی……………………………………………………………………………………………………………………………. 101

فهرست جداول

جدول 4-1 فراوانی و درصد فراوانی دانشجویان به تفکیک جنسیت………………………………………………………… 63

جدول 4-2 فراوانی و درصد فراوانی دانشجویان به تفکیک جنسیت برحسب وضعیت تأهل……………………….. 64

جدول 4-3. شاخص‌های توصیفی سلامت عمومی به تفکیک جنسیت…………………………………………………….. 64

جدول 4-4. شاخص‌های توصیفی شادکامی به تفکیک جنسیت……………………………………………………………… 65

جدول 4-5. شاخص‌های توصیفی سبک‌های دل‌بستگی و سه زیر مقیاس آن به تفکیک جنسیت………………. 65

جدول 4-6. شاخص‌های توصیفی کانون کنترل به تفکیک جنسیت………………………………………………………… 66

جدول 4-7. شاخص‌های توصیفی ایمان مذهبی به تفکیک جنسیت……………………………………………………….. 66

جدول 4-8. پیش‌بینی سلامت روانی بر‌اساس ایمان مذهبی با استفاده از رگرسیون گام به گام………………….. 67

جدول 4-9. ضرایب رگرسیون، پیش‌بینی سلامت روان بر اساس ایمان مذهبی………………………………………… 67

جدول‌ 4-10. پیش‌بینی سلامت‌روانی بر‌اساس شادکامی با استفاده از روش رگرسیون گام‌به‌گام…………………. 68

جدول 4-11. ضرایب رگرسیون، پیش‌بینی سلامت روان بر اساس شادکامی……………………………………………. 68

جدول 4-12 پیش بینی سلامت روانی بر اساس سبک دلبستگی دوسوگرا با استفاده از روش رگرسیون گام ب69ه گام 69

جدول 4-13. ضرایب رگرسیون، پیش‌بینی سلامت روان بر اساس دل‌بستگی دوسوگرا……………………………… 69

جدول 4-14. پیش بینی شادکامی بر اساس ایمان مذهبی با استفاده از روش رگرسیون گام به گام…………. 70

جدول 4-15. ضرایب رگرسیون، پیش‌بینی شادکامی بر اساس ایمان مذهبی………………………………………….. 70

جدول 4-16. مدل رگرسیون، تحلیل واریانس، شاخص‌های آماری…………………………………………………………. 71

جدول 4-17. ضرایب رگرسیون، پیش‌بینی دل‌بستگی دوسوگرا بر اساس ایمان مذهبی………………………….. 71

جدول 4-18. مدل رگرسیون، تحلیل واریانس، شاخص‌های آماری…………………………………………………………. 72

جدول 4-19. ضرایب رگرسیون، پیش‌بینی سلامت روان بر اساس منبع کنترل……………………………………….. 72

جدول 4-20. مدل رگرسیون، تحلیل واریانس، شاخص‌های آماری…………………………………………………………. 73

جدول 4-21. ضرایب رگرسیون، پیش‌بینی منبع کنترل بر اساس ایمان مذهبی……………………………………… 73

جدول 4-22. پارامترهای اندازه‌گیری روابط مستقیم در مدل پیشنهادی…………………………………………………. 75

جدول 4-23. پارامترهای اندازه‌گیری روابط مستقیم در مدل اصلاح شده………………………………………………… 76

جدول 4-24. ویژگی‌های نیکویی برازش مدل اصلاح شده…………………………………………………………………….. 77

جدول 4-25. ضرایب همبستگی ساده بین سه ایمان مذهبی، شادکامی و سلامت روان……………………………. 78

جدول 4-26. مدل رگرسیون، تحلیل واریانس ایمان مذهبی از طریق شادکامی برسلامت روان…………………. 79

جدول 4-27. ضرایب رگرسیون،ایمان مذهبی بر سلامت روان از طریق شادکامی…………………………………….. 79

جدول 4-28. ضرایب همبستگی ساده بین سه متغیر ایمان مذهبی، منبع کنترل و سلامت روان………………. 80

جدول 4-29. ضرایب همبستگی ساده بین سه متغیر ایمان مذهبی، دل‌بستگی دوسوگرا و سلامت روان……. 81

جدول 4-30. مدل رگرسیون، تحلیل واریانس ایمان مذهبی از طریق دل‌بستگی دوسوگرا بر سلامت روان…. 82

جدول 4-31. ضرایب رگرسیون، ایمان مذهبی بر سلامت روان از طریق دل‌بستگی دوسوگرا…………………….. 82

جدول 4-32. ضرایب همبستگی ساده بین پنج متغیر ایمان مذهبی، دل‌بستگی دوسوگرا، منبع کنترل، شادکامی و سلامت روان   83

جدول 4-33. مدل رگرسیون، تحلیل واریانس، ایمان مذهبی، از طریق دل‌بستگی دوسوگرا، منبع کنترل، شادکامی و سلامت روان             84

جدول 4-34. ضرایب رگرسیون، تأثیر ایمان مذهبی، از طریق دل‌بستگی دوسوگرا، منبع کنترل، شادکامی بر سلامت روان           84

فهرست نمودارها

نمودار 4-1. ضرایب استاندارد مدل پیشنهادی……………………………………………………………………………………… 74

نمودار 4-2. ضرایب استاندارد مدل اصلاح شده، تأثیرگذاری ایمان مذهبی بر سلامت روان با میانجی‌گری دل‌بستگی دوسوگرا و شادکامی در دانشجویان……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 76

نمودار 4-3 رابطه‌ی میانجی ایمان مذهبی و سلامت روان از طریق شادکامی…………………………………………… 78

نمودار 4-4 رابطه‌ی میانجی ایمان مذهبی و سلامت روان از طریق منبع کنترل…………………………………….. 80

نمودار 4-5 رابطه‌ی میانجی ایمان مذهبی و سلامت روان از طریق دل‌بستگی دوسوگرا……………………………. 81

نمودار 4-6 رابطه‌ی میانجی ایمان مذهبی با سلامت روانی از طریق شادکامی، دل‌بستگی دوسوگرا و منبع کنترل         83

چکیده

هدف پژوهش حاضر، طراحی و آزمودن مدل پیش‌بینی سلامت روان دانشجویان بر اساس ایمان مذهبی، با میانجی‌گری شادکامی، سبک دل­بستگی دوسوگرا و منبع کنترل می­باشد. روش پژوهش، از نوع همبستگی است. جامعه پژوهش، تمامی دانشجویان دانشگاه شیراز می‌باشند که در سال 93-92 مشغول به تحصیل بودند. برای انجام این پژوهش، 240 دانشجو از جامعه‌ی پژوهش به روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب گردیدند و ابزارهای پژوهشی بر روی آن­ها اجرا شد. ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه‌های سلامت عمومی (GHQ-28)، ایمان مذهبی، شادکامی آکسفورد، دل‌بستگی کولینز و رید و مقیاس منبع کنترل راتر بود. به منظور ارزیابی متغیرهای اندازه‌گیری شده در مدل مفهومی مفروض، از رگرسیون چندگانه، روش تحلیل مسیر و مدل‌سازی معادلات ساختاری استفاده شد. یافته­ها نشان داد ایمان مذهبی و سبک دل­بستگی دوسوگرا با سلامت روان در ارتباطند. با وجود این، این تأثیرگذاری در سطح مدل آشکار نگردید. از سوی دیگر، ایمان مذهبی با سبک دل­بستگی دوسوگرا همبستگی معکوس داشت. متغیر شادکامی ارتباط معناداری با دو متغیر ایمان مذهبی و سلامت روانی داشت. نتایج نهایی منجر به اصلاح مدل فرضی گردید و در مدل اصلاح شده واسطه‌گری متغیر شادکامی در رابطه بین ایمان مذهبی و سلامت روانی مورد تأیید قرار گرفت. نتایج نشان داد که ایمان مذهبی از طریق متغیر شادکامی تأثیر بیشتری بر سلامت روانی می‌گذارد. بنابراین، می‌توان نتیجه گرفت که مؤلفه‌هایی از ایمان که فرد را به سمت شادکامی بیشتر سوق می‌دهند می‌توانند در سلامت روانی فرد مؤثرتر باشند.

مقدمه

در سال‌های اخیر موضوع سلامت روان بسیار مورد بحث و توجه روان­شناسان، روان‌پزشکان و مشاوران قرار گرفته است و توجه به نقش آن در تضمین و بهبود زندگی فردی و اجتماعی از اهمیت به سزایی برخوردار است (توتونچی، سامانی و زندی، 1391).

برخی از نظریه‌پردازان مانند آلپورت، اریک فرام، راجرز، مزلو، اریکسون، یونگ و فرانکل به جنبه سالم طبیعت آدمی می‌پردازند و در تلاش‌اند با غنا بخشیدن به شخصیت انسان نگرشی منحصربه‌فرد در مورد رشد روانی و کمال انسانی عرضه کنند. به اعتقاد آنان سلامت روانی بسیار بیش از روان‌نژندی و یا روان‌پریش نبودن است. در مقابل، گروهی دیگر از روان­شناسان در تعریف سلامت روان به تعریف رفتار نابهنجار یا بیماری روانی می‌پردازند و سپس نتیجه می‌گیرند که سلامت روان درواقع مساوی با عدم بیماری روانی است (حسینی، 1387؛ به نقل از آزاد).

مفهوم سلامت روانی درواقع جنبه‌ای از مفهوم کلی سلامتی است. سازمان بهداشت جهانی سلامتی را چنین تعریف می‌کند: «حالت سلامتی کامل فیزیکی، روانی و اجتماعی است نه صرفاً فقدان بیماری یا ناتوانی». سلامتی یک مفهوم چندبعدی است که علاوه بر بیمار نبودن، احساس شادکامی و بهزیستی را نیز دربر می‌گیرد (پورسردار و همکاران، 1391). بنابر­این، برخلاف تصور عده‌ای، نمی‌توان سلامت روانی را نقطه مقابل بیماری جسمی یا روانی دانست. مفهوم سلامت روانی بسیار گسترده‌تر و پیچیده‌تر بوده و متغیرهای بسیاری در آن دخیل می‌باشند که در این پژوهش به برخی از آن‌ها پرداخته خواهد شد.

سلامت و اختلالات روانی و متغیرهای اثرگذار در آن‌ها، می‌بایست در همه سنین و اقشار مورد توجه و بررسی قرار گیرد. دانشجویان از اقشار برگزیده جامعه محسوب می‌شوند که در دوران تحصیل ممکن است با مسائل و مشکلاتی از نظر امور آموزشی، اقتصادی، تغییرات فرهنگی و اجتماعی روبه‌رو شوند. این عوامل همراه با ایجاد افسردگی، استرس و اضطراب می‌توانند سلامت روان فرد را تحت تأثیر قرار دهند (قاسمی‌پور و جهانبخش گنجه، 1388). دانشگاه‌ها بنابر ماهیت سازمانی خود در کنار تولید و انتقال دانش، موظف به توجه به سلامت روانی و حل مشکلات رفتاری و روانی دانشجویان هستند. این در حالی است که پژوهش‌های متعددی از وجود مشکلات سلامتی در جهان به‌ویژه در بین دانشجویان حکایت دارد (آزاد، 1391). با توجه به روند رو به رشد قشر دانشجو در جامعه و اهمیت و حساسیت دوره جوانی، توجه محققان را به‌منظور انتخاب این گروه به عنوان جامعه مورد پژوهش جلب می‌نماید. ازاین‌رو، در این بررسی نیز این گروه جهت تحقیق انتخاب شده­اند.

و......

پایان نامه رابطه رگه های شخصیت بهبود یافتگان و بهبود نایافتگان اعتیاد در مرکز TC به کمک آزمون TCI

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد در رشته روانشناسی(M.A)

گرایش بالینی

 

عنوان:

رابطه رگه های شخصیت بهبود یافتگان(گروه یاور) و بهبود نایافتگان (گروه در حال بهبود) اعتیاد در مرکزTC  به کمک آزمون TCI

با فرمت قابل ویرایش word

تعداد صفحات: 145  صفحه

تکه های از متن به عنوان نمونه :

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                  شماره صفحه

چکیده

1-1مقدمه. 2

1-2طرح مسئله. 3

1-3 اهمیت و ضرورت انجام تحقیق.. 3

4-1-اهداف مشخص پژوهش…. 4

5-1فرضیه های تحقیق.. 4

1-6تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای پژوهش…. 5

1-6-1 تعاریف نظری: 5

1-6-2 تعریف عملیاتی.. 6

2-1مقدمه. 8

2-2- تحقیقات انجام شده در مورد اعتیاد و شخصیت… 9

2-2-1 تحقیقات داخلی.. 9

2-2-2 سابقه پژوهش در جهان. 13

2-3-مفهوم وابستگی به مواد (اعتیاد) 13

2-3-1 تعریف مفاهیم اساسی ملاک‌های وابستگی به مواد. 15

2-3-2سوء مصرف مواد. 15

2-3-3 مراحل وابستگی به مواد. 16

2-3-4 اختلالات وابسته به مواد به دو دسته تقسیم می‌شوند که عبارتند از : 17

2-3-4-1 سوء استفاده از مواد. 17

2-3-5 انواع وابستگی به مواد. 17

2-3-5-1 وابستگی جسمانی.. 18

2-3-5-2 وابستگی روانی.. 18

2-3-6 طبقه بندی انواع مواد. 19

2-3-7 مواد افیونی.. 19

2-4 تعاریف و مفاهیم شخصیت… 26

2-5 رابطه شخصیت و اعتیاد. 27

2-5-1-دیدگاه کنبرگ: 29

2-6 اختلالات وابسته به مواد. 30

2-6-1 حشیش و اختلالات وابسته به آن. 30

2-6-3 مواد توهم زاLSD و اختلالات وابسته به آن. 31

2-6-5 نیکوتین و اختلالات وابسته به آن. 32

2-6-6 آمفتامین و اختلالات وابسته به آن. 32

2-6-7 اختلالات ناشی از مصرف بلندمدت مواد استنشاقی.. 33

2-6-8  اختلالات وابسته به داروهای رخوت زا، خواب آور و یا ضد اضطراب… 33

2-9 ویژگی‌های شخصیت در نظریه رابرت کلونینجر. 33

2-9-1 محتوای آزمون سرشت و منش ((TCI 36

2-9-2 ابعاد شخصیت از دیدگاه کلونینجر و تئوری وی در رابطه با مصرف مواد. 38

2-9-3 مدل عصب، روان دارو شناختی کلونینجر. 40

2-9-4 ویژگی های شخصیتی مرتبط با وابستگی به مواد. 40

2-9-5 کاربرد آزمون TCI 45

2-9-5-1 مطالعات ژنتیک…. 45

2-9-5-2 تعداد ابعاد شخصیت قابل انتقال از طریق وراثت… 46

2-10 اجتماع درمان مدار. 48

2-10-1 تعریف اجتماع درمانی (اجتماع درمان مدار ) 49

2-10-2 تاریخچه اجتماع درمان مدار. 49

2-10-3 اهداف اجتماع درمان مدار. 49

2-10-4 دیدگاه‌های TC.. 50

2-10-5 ساختار TC.. 51

2-10-5-1 نمونه ساختار سلسله مراتبی برنامه اجتماع درمان مدار در کشورهای دیگر. 52

2-10-5-2 نمودار ساختار سلسله‌مراتبی برنامه اجتماع درمان مدار در ایران. 53

2-10-6 مراحل برنامه. 54

2-10-7 مرحله درمان. 54

2-10-8 اختلال اعتیاد از دیدگاه TC.. 56

2-10-9 فرد معتاد از دیدگاه TC.. 57

2-10-11 زندگی درست از دیدگاه TC.. 58

2-10-12 بهبودی از دیدگاه TC.. 59

2-10-13 رویکرد TC.. 60

2-10-14 فرآیند درمان در TC.. 62

2-10-15 مراحل تغییر  در TC.. 63

2-10-16 مراحل پذیرش…. 66

2-10-17برنامه ارزیابی و تشخیص….. 67

2-10-18 نقش و عملکرد مددکار اجتماعی در TC.. 68

3-1مقدمه. 70

3-2روش پژوهش و ابزار تجزیه و تحلیل داده ها 70

3-3جامعه آماری.. 71

3-4روش نمونه گیری: 71

3-5روش اجرا 71

3-6متغیرها 71

3-7ابزار پژوهش…. 71

3-8روش اجرا آزمون و ابزار تجزیه و تحلیل داده ها: 77

3-9ملاحظات اخلاقی.. 78

4-1- مقدمه. 79

4-2-  آمار توصیفی.. 79

5-1 مقدمه. 89

5-2 بررسی فرضیه. 89

5-4محدودیت های پژوهش: 93

5-5پیشنهادات پژوهش: 93

منابع فارسی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 95

منابع انگلیسی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 98

پیوست ها

فهرست جداول

عنوان                                                                                                  شماره صفحه

جدول3-1: محاسبات موروثی بودن حوادث سرشتی در 2680 دوقلوی استرالیایی…………………………………………… 46

جدول 4-1: هم‌بستگی‌های دوقلوها در نمرات معیارهای شخصیتی TPQ در نمونه ویرجینیا (استالینگز ، 1994)…… 47

جدول5-1: همبستگی های (100×) ژنتیکی و همپراشی های ژنتیکی که از نظر فنوتایپی در ابعاد سرشتی TPQ در نمونه دوقلوهای ویرجینیا معیار شده اند (استالینگز ، 1994)……………………………………………………………………………………………………… 48

جدول 6-1: ساختار سلسله مراتبی TC…………………………………………………………………………………………………………… 52

جدول7-1…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 53

جدول 8-4: میانگین دامنه تغییرات، انحراف معیار، مقادیر t و سطح معنی داری سن آزمودنی ها به تفکیک جنس و شهر    77

جدول 4-1- سن پاسخ دهندگان……………………………………………………………………………………………………………………. 79

جدول 4-2- میانگین (انحراف معیار) رگه های شخصیت بر اساس آزمون TCI در گروههای سنی در نمونه جامعه… 80

جدول 4-3- همبستگی های (سطح معنی داری) مقیاس های سرشت و منش در TCI…………………………………….. 80

جدول 4-4- مقادیر ویژه………………………………………………………………………………………………………………………………. 82

جدول 4-5- نتایج چرخش واریماکس عامل ها…………………………………………………………………………………………….. 83

جدول 4-6- نتایج آزمون مقایسه میانگین مقیاس های هفتگانه در دو گروه درحال بهبود و بهبودیافته…………….. 84

جدول 4-7- نتایج آزمون مقایسه میانگین سرشت و منش در دو گروه درحال بهبود و بهبودیافته……………………. 85

جدول4-8 :بررسی معنی داری مسیر جهت آزمون فرضیه ……………………………………………………………………………… 87

جدول4-9 :بررسی بار عاملی رگه ها……………………………………………………………………………………………………………… 87

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                  شماره صفحه

نمودار 4-1…………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 82

نمودار4-2 :نمودار ضرایب مسیر دو گروه…………………………………………………………………………………………………….. 86

چکیده:

طرح مسئله : شناسایی عوامل شخصیتی و گرایش به مواد مخدر ، به تشخیص و درمان هر چه بهتر اعتیاد کمک کرده و با ارائه به موقع خدمات مشاوره ای و روان شناختی می توان از اعتیاد افراد مستعد تا حدودی پیشگیری کرد.

لذا پژوهش حاضر با هدف بررسی بهبود یافتگان ( گروه یاور) و بهبود نایافتگان ( گروه در حال بهبود ) اعتیاد است.

روش: پژوهش حاضر از نوع مطالعات علی مقایسه ای است. در این پژوهش 55 نفر از معتادان به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شده اند که 35 نفر بهبود یافتگان ( گروه یاور ) و 20 نفر گروه بهبود نایافته (در حال بهبود) را تشکیل می دهد، اطلاعات به روش تحلیل مولفه های اصلی و تی تست مستقل و استفاده از پرسشنامه سرشت و منش کلونینجر گردآوری شد و داده ها به کمک روش های آمای تجزیه و تحلیل شد و با استفاده از آزمون T-TEST و عامل فاکتوری و آزمون T دو نمونه بدست آمد. یافته ها : نتایج پژوهش فوق نشان داد با توجه به اینکه P =0/05 و مقدار آماره T بیشتر از 96/1 می باشد وجود رابطه معنی داری بین رگه های شخصیت بهبود یافتگان و بهبود نایافتگان تایید می شود به علاوه بررسی بار عاملی رگه ها نشان داد که بیشترین تاثیر در بهبود یافتگی و ترک اعتیاد را به ترتیب رگه های پشتکار پاداش وابستگی، همکاری، خود راهبری دارند.

نتیجه گیری : با توجه به یافته های پژوهش برخی از ابعاد شخصیت در بهبود یافتگی یا بهبود نایافتگی موثر است و تعداد کمی از گروه در حال بهبود می توانند به مرحله یافتگی و ترک اعتیاد برسند.

کلید واژه ها : رگه های شخصیتی ، اعتیاد ، سرشت و منش ، بهبود یافتگان ، بهبود نایافتگان

فصل اول:  کلیات پژوهش

1-1مقدمه

سوء مصرف مواد یکی از مشکلات بهداشتی، اجتماعی و اقتصادی مهم در بیشترکشورهاست.تحقیقات نشان می دهد که اعتیاد به مواد مخدر چند وجهی یا چند عاملی است و عوامل مختلف روانی، اجتماعی، فرهنگی و ژنتیکی در این زمینه دخیل است (کاپلان، سادوک، 2003).

سوء مصرف مواد همواره مشکلات متعددی را در گستره ی زندگی بشر به همراه داشته است ، از جمله افت سلامت عمومی ، افزایش مرگ ومیر ، آسیب های خانوادگی و اجتماعی ، از دست رفتن فرصت های آموزشی و شغلی ، افزایش نرخ درگیری با سیستم قضایی ، ایجاد چرخه ی مصرف مواد ، تداوم آسیب و بازیابی آن در نسل های بعدی .

ویژگی های شخصیتی از عوامل مهم سبب شناختی در گرایش به رفتارهای پرخطر از جمله مصرف سیگار، الکل، مواد مخدر و فعالیتهای جنسی ناایمن به شمار می روند (اولادی، نویدیان، فارسانی 1391).

از دیدگاه روان شناختی افراد سوء مصرف کننده مواد یک ویژگی شخصیتی آسیب پذیر دارند (بوند،2005).

لذا مشکل معتادان تنها مواد مخدر نیست، بلکه در اصل رابطه متقابل شخصیت و اعتیاد مطرح است (کتابی، ماهر، برجتعلی،1384).

و ساختمان شخصیتی برخی از افراد برای پذیرش اعتیاد مستعدتر از دیگران است (گرگانی،1990).

باورها و نگرش های افراد درباره ی مواد و پیامدهای مثبت و منفی مصرف آن ، در گرایش به مواد تاثیر دارد.

به عنوان مثال در صورتی که خود فرد نسبت به مواد ، نگرش مثبتی نداشته باشد و آن را راهگشای مشکلات خود تلقی نکند،احتمال کمتری وجود دارد که فرد اقدام به مصرف مواد کند، و یا در صورتی که فرد از اعتماد به نفس کافی برخوردار نباشد و در مقابل فشار همسالان که یکی از عوامل مصرف مواد محسوب می شوند، تسلیم نشود.

نتایج پژوهش محققین نشان داد که میان عوامل شخصیتی و گرایش به مصرف مواد ارتباط مستقیم و معنی داری وجود دارد (آدروم، نیک منش، بخشانی،2010).

1-2طرح مسئله

 مسئله مورد تحقیق، رگه های خاص شخصیتی است که می توانند نقش به سزایی در بروز اختلالهای رفتاری و از جمله رفتارهای اعتیادگونه و وابستگی به مواد مخدر و مشروبات الکلی ایفاء کنند. البته ضمن به چالش کشاندن این نقش، ما سعی داریم تحقیق را متمرکز بر وابستگی به مواد مخدر کنیم. پژوهشگران از دیرباز دنبال ارتباط رفتارهای ناسازگارانه و رگه های شخصیت بوده اند.

آیزنک و گاد جانسون[1] (1989) با پژوهشی نشان دادند که تیپ شخصیتی روان گسسته گرایی (شامل رگه های پرخاشگری، سرد خویی، خودمحوری، تکانشی،…) با رفتارهای بزهکارانه و ضد اجتماعی مرتبط هستند و حتی در بزرگسالی مؤلفه قوی برای وابستگی به الکل، سیگار و مواد مخدر می باشند. و به نظر آیزنگ (1997)، مهمترین تیپ یا عامل شخصیتی برای تبیین اعتیاد است.

در تحقیقات دیگر ویلس و همکاران[2] (1994) و ماس و ترامبلی[3] (1997)، رگه سرشتی هیجان جویی که شبیه نوجویی در نظریه کلونینجر است، را مرتبط با رفتارهای ضد اجتماعی و نیز بطور وسیع به کاربرد مواد روانگردان می دانند. که البته طبق نظر کلونینجر (1988)، مجموعه رگه های شخصیتی مربوط به سرشت چون تنوع طلبی، وابستگی به پاداش و… پیش بینی کننده خوبی برای سوء مصرف یا وابستگی به الکل می باشند.

و در نهایت می توان به تحقیق میلر[4] و همکاران (2003) اشاره کنیم که رگه های شخصیتی خوش مشربی در بُعد منفی (سرد مزاجی عاطفی، بی اعتمادی، سنگدلی و پرخاشگری)، بطور معناداری در بروز پرخاشگری و پایداری اختلال رفتاری در نوجوانان تاثیر می گذارند. و این رگه ها در سنین بزرگسالی قویاً با بروز شخصیت ضد اجتماعی و اعتیاد مرتبط هستند.

از مجموع رگه های شخصیتی ذکر شده در تحقیقات فوق، می توان نتیجه گرفت که برخی رگه های شخصیتی در رفتارهای ناسازگارانه و از جمله اعتیاد، مؤثر هستند.

1-3 اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

مصرف مواد مخدر یکی از خطرناک ترین پدیده های جوامع انسانی در عصر حاضر به شمار می رود. امروزه وسعت اعتیاد بر جهان گسترش یافته، که به شکل بیماری مزمن و اجتماعی در آمده و باعث به خطر افتادن امنیت اجتماعی شده است.

در ایران طی 30 سال گذشته، اعتیاد رشد سالانه 8 درصدی داشته است. این معضل بیشتر از آن جهت اهمیت پیدا می کند که یکی از حادترین مسائل نسل جوان است و به دنبال آن منجر به زوال شخصیت و نیروی جسمانی افراد شده و به خروج جوانان از صحنه های فعال زندگی می انجامد (مرکز مطالعات ملی اعتیاد، 2001).

بدینوسیله استخراج برخی رگه های شخصیتی بوسیله آزمون کلونینجر در تحقیقمان (همچنانکه در بیان مسئله برخی از رگه ها را به اختصار بیان کردیم)، به موسسات آموزشی و تربیتی کودکان و نوجوانان، و حتی بزرگسالان (مراکز ترک اعتیاد و یا زندانها) نیمرخ پیش بینی کننده رفتارهای ناسازگارانه خوبی ارائه خواهد داد. که از جمله این رفتارها، اعتیاد به مواد مخدر است. این نیمرخ می تواند در جهت پیشگیری مورد استفاده قرار گیرد، خصوصاً با این آمار رو به افزایش اعتیاد در کشور ما.

کلونینجر تلاش کرده است با نگاه و تاکید بر پارامترهای زیست شناختی، یک چارچوب نظری محکم را در دو زمینه ی سرشت و منش پدید آورد. و همچنین در چاپ ششم کتاب روانپزشکی (سادوک و سادوک، 2000) این پرسشنامه مورد توجه قرار گرفت. با کاربرد این پرسشنامه می تواند یکی از مشکلات بالینی روان پزشکی در ایران یعنی سنجش شخصیتی را تا حدودی حل کند(کاویانی و پور ناصح، 384).

دلیل انتخاب آزمون سرشت و منش TCI، تحلیل دو عامل سرشتی و ومحیطی فرد، که او را به سرنوشت اعتیاد کشانده است و تاثیر همین دو عامل و شدت کمبودهای ذاتی و محیطی (والدین و محیط زندگی) که در گذشته فرد تحول یافته، و در مرکز اجتماع محور TC فرد را بیشتر در ترک اعتیاد یاری کرده است.

4-1-اهداف مشخص پژوهش

اهداف پژوهش:

1-از جهت تشخیصی: با اجرای آزمون شخصیت کلونینجر قادر خواهیم بود رگه های شخصیتی که با اعتیاد ارتباط دارند را شناسایی کنیم و افرادی را جذب کنیم که احتمال لغزش و خطای کمتری دارند. این هدف ما را درمشاهده افرادیکه میتوانند اعتیادشان راترک کنند و احتمال ناهماهنگیشان بامرکز TC کمتراست، یاری می دهد.

2- از جهت پیشگیری: ارائه طرح جامع صفات و حالات شخصیتی که می توانند میزان آسیب پذیری فرد (خصوصاً از سنین نوجوانی و ابتدای بزرگسالی) را نسبت به رفتارهای ناسازگارانه و خصوصاً اعتیاد مشخص کنند.

5-1فرضیه های تحقیق

فرضیه تحقیق:

1- گروه خاصی از معتادین، تحت تاثیر رگه های شخصیتیشان قادر خواهند بود به بهبودی پایدار برسند.

1-6تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای پژوهش

1-6-1 تعاریف نظری:

متغیرهای مورد مطالعه در این پژوهش بر اساس مستقل یا وابسته بودنشان، مورد ارزیابی قرار می گیرند. ما قصد داریم با وجود رگه های شخصیتی منش و سرشت (متغیرهای مستقل)، به پیش بینی بهبود یا عدم بهبود رفتار اعتیاد به مواد مخدر (متغیر وابسته: در دو گروه در حال بهبود و بهبود یافته) دست بزنیم.

متغیرهای مورد مطالعه در این پژوهش به عبارت زیر میباشد:

.رگه های شخصیت که شامل نوجویی، آسیب گریز، پاداش وابستگی و پشتکار، خود راهبری و همکاری، خود فراوری می باشد.

چهار بعد مزاج به شرح ذیل می باشد:

1- نوجویی: فعال سازی رفتاری عبارت است از فراخوانی رفتار در پاسخ به محرکها و پدیده های نو و جدید(اخذ پاداش یا رهایی از تنبیه).

2- آسیب گریزی: بازداری رفتار در پاسخ به محرک های تنبیه و یا فقدان پاداش انجام می شود.

3- پاداش وابستگی:رفتاری که در گذشته تقویت دریافت کرده است،حتی در شرایطی که تقویت ادامه ندارد باز هم تکرار می شود(یعنی تداوم رفتار بعد از مدتی که پاداش قطع می شود).

4- پشتکار: نشانه های تنبیه متناوب به نشانه های پاداش احتمالی منجر می شود و انتظار می رود که فرد در امور تداوم داشته باشد.

سه بعد منش به شرح ذیل می باشد:

1-خودراهبری: برداشت از خود به عنوان یک فرد مستقل با ویژگی هایی مانند:خود متکی،دارای اعتماد به نفس،آگاه از نگرش دیگران،هدفمند،آمادگی برای مقابله با شرایط سخت.

2-  همکاری: پنداشت از خود به عنوان بخشی از جوامع بشری که دارای ویژگی هایی مانند:دلسوز و حمایت کننده،صبور و صمیمی ،حس اجتماعی،یاری رسان،بی ریا و با وجدان،گرایش به امور خیریه و ….

3-خود فراوری: بر پایه مفهوم از خویشتن به عنوان بخشی از جهان و منابع اطراف آن.

در نظریه کلونینجر سرشت به پاسخ های هیجانی خودکار باز می گردد و تا حدودی جنبه ی وراثتی دارد و در سراسر زندگی استوار می ماند،از نظر ژنتیک همگن و از یکدیگر مستقل می باشند و این بدان معناست که ژن های مختلف بر فعال شدگی،تداوم و بازداری رفتار موثر است.ولی در مقابل منش به خودپندارها و اهداف و ارزشها و تجربیات فرد در زندگی برمی گردد،ویژگی های منشی تاثیر اندکی از انتقال وراثتی دارد و بیشتر تحت تاثیر محیط خانواده و حاصل یادگیری اجتماعی و فرهنگی است که در طول زندگی رشد می کند(پویان،بلندنظر،باعدی،سلیمان پور،1386).

-شخصیت : کلونینجر شخصیت را بعنوان ویژگی های خلقی فرد و ویژگی های منش فرد تعریف کرد (کلونینجر، 1986).

-اعتیاد: در معنای وسیع کلمه عبارتست از رفتاری که براثر عادت چنان بر فرد تسلط یابد که کاملاً و تا حدی رفتارهای سالم او را تحت سیطره خود بگیرد. و در عمل به استفاده زیاد از الکل و سایر مواد و داروهای محرک و مخدر اطلاق می شود البته اندازه ای که فرد به آن اتکا شدید عاطفی و جسمی پیدا کند. روان تحلیل گران و روان پزشکان اغلب بر این مسئله تاکید دارند که اساس اعتیاد میل غیر قابل کنترل برای رسیدن به لذت و کم کردن اضطراب در فردی است که اختلال شخصیت و منش دارد (شاملو، 1370).

.مرکز TC: در سال 1381 افتتاح وتا کنون هزاران معتاد برای پاک شدن به این مرکز مراجعه کرده اند، که بیش از نیمی از آنان اعتیاد را ترک کرده اند و دوره ی ترک 3 ماهه است.

1-6-2 تعریف عملیاتی

متغیرهای مورد مطالعه در پژوهش عبارتند از :

– افراد: منظور از افراد در این پژوهش، افراد مذکر است که در فاصله سنی 20 تا 49 سال قرار دارند.

– افراد معتاد: منظور از افراد معتاد در این پژوهش افرادی است که در نتیجه استعمال مکرر و مداوم مواد مخدر مثل تریاک، هروئین و حشیش و… معتادند و جهت ترک اعتیاد به مرکز TC شهر مشهد مراجعه کرده اند.

– گروه معتادین: شامل نمونه ای از افراد معتاد به مواد مخدر، خود معرف( افرادی که شخصاً یا توسط اطرافیان) به معاونت پیشگیری سازمان بهزیستی معرفی شده اند و یا افراد معتادی که از طریق مقامات قضایی و انتظامی به مرکز بازپروری معرفی شده اند انتخاب خواهد شد.

-نرم هنجار: که همان نرمی است که دکتر کاویانی برای پرسشنامه سرشت و منش کلونینجر ارائه داده است.

.رگه های شخصیت: که به وسیله سوالاتی که در پرسشنامه سرشت و منش کلونینجر آمده نمرات به دست آمده و نمره گذاری می شوند.

-گروه یاور و فارغ التحصیل: مجموعه افرادی را شامل می شود که بیش از 7 ماه است که در مرکز بسر می برند و اعتیاد را ترک کرده اند و به درجه ای از ارتقاء شناختی و شخصیتی رسیده اند که قادرند گروه در حال بهبود را آموزش و یاری دهند.

-گروه در حال بهبود: افرادی را شامل می شود که بیش از یک ماه در مرکز هستند و تاکنون لغزش و مصرف مجدد مواد نداشته اند.

-آزمون سرشت و منش کلونینجر: این آزمون شامل 4 مولفه (نوجویی، آسیب گریزی، پاداش وابستگی و پشتکار) است که کمتر تحت تاثیر محیط است و بطور ژنتیک به فرد انتقال می یابد و ابعاد سرشت را می سنجد. همچنین سه مولفه محیطی (خود راهبری، همکاری و خود فراوری) به این آزمون اضافه شده است که ابعاد منش را می سنجد که کلاً شامل 125 سوال است و بر اساس مدل زیستی اجتماع شخصیت است.....