بررسی هیدروژئومورفولوژی حوضه‎ی ماسوله رودخان با تأکید بر آبشارهای منطقه

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                       صفحه

چکیده…………………………………………………………………………………………………………………………… 1

مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………… 2

فصل اول : کلیات تحقیق

1-1بیان مسأله…………………………………………………………………………………………………………………. 4

1- 2 سوالات تحقیق………………………………………………………………………………………………………… 4

1-3 فرضیه تحقیق……………………………………………………………………………………………………………. 5

1 -4 اهداف تحقیق………………………………………………………………………………………………………….. 5

1 -5 نوع روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………… 6

1 -6 روش گردآوری اطلاعات…………………………………………………………………………………………… 7

1 -7 ابزار گردآوری اطلاعات…………………………………………………………………………………………….. 7

1 -8 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات……………………………………………………………………………………. 8

1 -9 سوابق تحقیق…………………………………………………………………………………………………………… 8

1 -10 قلمرو تحقیق…………………………………………………………………………………………………………. 13

1 -11 محدودیت های تحقیق…………………………………………………………………………………………….. 15

فصل دوم : مبانی نظری تحقیق

2 -1 هیدرولوژی…………………………………………………………………………………………………………….. 17

2 -2 حوضه آبریز……………………………………………………………………………………………………………. 18

2-3 شبکه رودخانه…………………………………………………………………………………………………………. 18

2 – 3 – 1 تراکم شبکه رودخانه………………………………………………………………………………………….. 19

2 – 3 – 2 رده……………………………………………………………………………………………………………….. 19

2 – 3– 3 نسبت انشعاب………………………………………………………………………………………………….. 19

2 – 4 خصوصیات ژئومتری حوضه………………………………………………………………………………………. 20

2-4-1 مساحت حوضه……………………………………………………………………………………………………. 20

2 – 4 – 2 محیط حوضه…………………………………………………………………………………………………… 20

2 – 4 – 3 طول آبراهه اصلی……………………………………………………………………………………………… 21

2 – 4 – 4 شکل حوضه……………………………………………………………………………………………………. 21

2 – 4 – 4 – 1 ضریب شکل (روش هورتن)……………………………………………………………………….. 21

2– 4– 4 – 2 ضریب فشردگی…………………………………………………………………………………………… 21

2 – 4– 4 – 3 ضریب شیوم یا ضریب تطویل یا نسبت طولی…………………………………………………….. 22

2 – 4 – 4 – 4 ضریب شکل (Shape index)……………………………………………………………………. 22

2 – 4 – 4 – 5 نسبت دایره ای………………………………………………………………………………………….. 22

2 – 4 – 4 – 6 ضریب گردی (میلر)………………………………………………………………………………….. 23

2 – 5 بررسی وضعیت ارتفاعی حوضه…………………………………………………………………………………. 23

2 – 5– 1 ارتفاع متوسط حوضه………………………………………………………………………………………….. 23

2 – 5 – 2 منحنی های ارتفاعی…………………………………………………………………………………………… 23

2– 5– 2 – 1 منحنی هیپسومتری………………………………………………………………………………………… 24

2 – 5 – 2 – 2 نمودار آلتی متری حوضه………………………………………………………………………………. 24

2 – 6 بررسی شیب حوضه………………………………………………………………………………………………… 24

2-6–1 شیب ناخالص رودخانه اصلی…………………………………………………………………………………… 25

2-6-2 شیب اراضی حوضه………………………………………………………………………………………………… 25

2 – 7 زمان تمرکز……………………………………………………………………………………………………………. 25

2-7-1 روش کرپیچ…………………………………………………………………………………………………………. 26

2-7-2 زمان تمرکز به روش کالیفرنیا……………………………………………………………………………………. 26

2-7-3 روش چاو…………………………………………………………………………………………………………… 26

2-7-4 روش جیاندوتی…………………………………………………………………………………………………….. 27

2 -8 پدیده های ژئومورفولوژی…………………………………………………………………………………………… 27

2 -8 -1 خط الراسها………………………………………………………………………………………………………… 27

2 -8- 2 دامنه…………………………………………………………………………………………………………………. 27

2 -8-2-1 انواع دامنه ها……………………………………………………………………………………………………. 28

2 -8 -2-2 بریدگی شیب یا تغییر ناگهانی شیب دامنه ها…………………………………………………………… 29

2 -8-2-3 پرتگاه ها…………………………………………………………………………………………………………. 29

2 -8-2-4 فرسایش دامنه ها………………………………………………………………………………………………. 29

2 -8-3 مخروط افکنه………………………………………………………………………………………………………. 31

2 -8-4 دلتا……………………………………………………………………………………………………………………. 31

2-9 دره های کارستی……………………………………………………………………………………………………….. 32

2 -10 غار……………………………………………………………………………………………………………………… 33

2-11 نگرش سیستمی در ژئومورفولوژی……………………………………………………………………………….. 33

2-12 مورفومتری (ریخت سنجی)……………………………………………………………………………………….. 34

2-13 سیستم فرسایش رودخانه ای………………………………………………………………………………………. 34

2 -14 ژئومورفولوژی……………………………………………………………………………………………………….. 34

2 -14-1 مئاندر………………………………………………………………………………………………………………. 35

2-14-2 کانیون……………………………………………………………………………………………………………….. 35

2 -14-3   دره رود………………………………………………………………………………………………………….. 35

2 -14-4 آبشار……………………………………………………………………………………………………………….. 36

2 -14-4-1 طرز تشکیل آبشار……………………………………………………………………………………………. 36

2 -14-4-2 انواع آبشار…………………………………………………………………………………………………….. 37

2-15 نقشه ژئو مورفولوژی………………………………………………………………………………………………… 38

2-16 برنامه ریزی ژئومورفیک…………………………………………………………………………………………….. 38

2-17 مرفولوژی………………………………………………………………………………………………………………. 39

2-18 هیدروژئومورفولوژی…………………………………………………………………………………………………. 39

2-19 رسوب………………………………………………………………………………………………………………….. 40

فصل سوم : ویژگیهای جغرافیایی محدوده تحقیق

3-1 موقعیت…………………………………………………………………………………………………………………… 42

3-2 تقسیم بندی حوضه به زیر حوضه ها و واحد های هیدرولوژیکی مناسب………………………………… 44

3-3 زمین شناسی و چینه‌شناسی…………………………………………………………………………………………. 46

3-4 خاک………………………………………………………………………………………………………………………. 50

3-5 تعیین خصوصیات فیزیوگرافی………………………………………………………………………………………. 53

3-5- 1 مساحت و محیط………………………………………………………………………………………………….. 53

3-5-2 پستی و بلندی………………………………………………………………………………………………………. 53

3-5-2–1 حداقل و حداکثرارتفاع حوضه………………………………………………………………………………. 55

3-5-2 -2 ارتفاع متوسط حوضه………………………………………………………………………………………… 55

3-5-2 -3 ارتفاع با بیشترین سطح (مد ارتفاعی)……………………………………………………………………. 55

3-5-2 -4 ارتفاع میانه………………………………………………………………………………………………………. 56

3-5-2 -5 توزیع ارتفاع نسبت به سطح و هیپسومتری حوضه……………………………………………………… 58

3-5-3 شیب حوضه………………………………………………………………………………………………………… 60

3-5-3 -1 شیب متوسط حوضه…………………………………………………………………………………………… 61

3-5-3- 2 تعیین سطح کلاس های شیب و تهیه جداول توزیع شیب با سطح و منحنی……………………… 62

3-5-4 شبکه هیدروگرافی…………………………………………………………………………………………………. 63

3-5-4-1 شکل شبکه هیدروگرافی یا شبکه زهکشی…………………………………………………………………. 65

3-5-4-1-1 رتبه آبراهه ها یا ترتیب آبراهه ها………………………………………………………………………… 65

3-5-4-1-2 نسبت انشعاب یا ضریب دو شاخه شدن………………………………………………………………. 65

3-5-4-1-3 تراکم شبکه آبراهه ها یا تراکم زهکشی…………………………………………………………………. 65

3-5-5 پروفیل طولی آبراهه اصلی……………………………………………………………………………………….. 69

3-5-6 شیب آبراهه اصلی………………………………………………………………………………………………….. 69

3-5-7 زمان تمرکز…………………………………………………………………………………………………………. 71

3-5-7- 1 رابطه برانزبای – ویلیامز……………………………………………………………………………………… 71

3-5-7- 2 روش جیاندوتی………………………………………………………………………………………………… 71

3-5-7- 3 روش کرپیچ…………………………………………………………………………………………………….. 71

3-5-7-4 روش چاو (CHAV)……………………………………………………………………………………….. 72

3-5-7-5 روش کالیفرنیا……………………………………………………………………………………………………. 72

3-5-8 پارامترهای مشخصه شکل حوضه……………………………………………………………………………….. 74

3-5-8 -1 ضریب فشردگی …………………………………………………………………………………………….. 74

3-5-8 -2 ضریب فرم حوضه ………………………………………………………………………………………….. 75

3-5-8 -3 ضریب گردی ………………………………………………………………………………………………… 75

3-5-8 -4 ضریب کشیدگی حوضه………………………………………………………………………………………. 76

3-5-8 -5 مستطیل معادل………………………………………………………………………………………………….. 76

3-5-8 -6 قطر دایره همسطح…………………………………………………………………………………………….. 76

فصل چهارم : یافته های تحقیق

4-1 اقلیم………………………………………………………………………………………………………………………. 79

4-1-1 شبکه ایستگاههای هواشناسی و انتخاب ایستگاه مبنا………………………………………………………… 79

4-1 -2 جمع آوری آمار و اطلاعات و انتخاب دوره زمانی مشترک……………………………………………… 80

4-1 -3 بارش سالانه………………………………………………………………………………………………………… 81

4-1-4 کنترل کیفیت داده¬ها (آزمون همگنی)………………………………………………………………………… 81

4-1 -5 بازسازی، تکمیل و تطویل آمار…………………………………………………………………………………. 82

4-1- 6 بررسی رژیم بارندگی…………………………………………………………………………………………….. 85

4-1-7 گرادیان بارندگی……………………………………………………………………………………………………. 86

4-1-8 مشخصات بارندگی سالانه حوضه و زیرحوضه های آن……………………………………………………. 87

4-1- 9 بررسی تواتر ریزشهای جوی سالانه…………………………………………………………………………… 88

4-1-10 توزیع بارندگی ماهانه…………………………………………………………………………………………….. 90

4-1-11 بارش فصلی……………………………………………………………………………………………………….. 91

4-1-12 حداکثر بارندگی 24 ساعته………………………………………………………………………………………. 93

4-1-13 دما……………………………………………………………………………………………………………………. 94

4-1-14 رژیم حرارتی منطقه………………………………………………………………………………………………. 95

4-1-15 رطوبت نسبی………………………………………………………………………………………………………. 98

4-1-15-1 بررسی رطوبت نسبی در منطقه…………………………………………………………………………….. 98

4-1-16 روزهای یخبندان………………………………………………………………………………………………….. 102

4-1-17 ساعات آفتابی و ابرناکی………………………………………………………………………………………… 103

4-1-18 ساعات آفتابی……………………………………………………………………………………………………… 103

4-1-19 ابرناکی………………………………………………………………………………………………………………. 103

4-1-20 تبخیر و تعرق…………………………………………………………………………………………………….. 106

4-1-20-1 تبخیر از طشت………………………………………………………………………………………………… 107

4-1-20-2 تبخیر و تعرق پتانسیل (ETO )…………………………………………………………………………. 109

4-1-20-3 تبخیر و تعرق حقیقی………………………………………………………………………………………… 111

4-1-21 باد……………………………………………………………………………………………………………………. 112

4-1-21-1 سرعت و جهت باد منطقه…………………………………………………………………………………… 113

4-1-22 نوع اقلیم……………………………………………………………………………………………………………. 114

4-1-22-1 طبقه بندی اقلیمی دومارتن………………………………………………………………………………….. 114

4-1-22-2 طبقه بندی اقلیمی آمبرژه…………………………………………………………………………………….. 115

4-1-22-3 منحنی آمبروترمیک……………………………………………………………………………………………. 117

4-2 هیدرولوژی………………………………………………………………………………………………………………. 118

4-2– 1 برآورد رواناب سالانه با استفاده از « روشهای منطقه‎ای »…………………………………………………. 118

4-2 -2 شبکه ایستگاههای هیدرومتری………………………………………………………………………………….. 119

4-2-3 انتخاب پایه زمانی مشترک (دوره شاخص آماری)…………………………………………………………. 122

4-2 -4 بررسی کیفیت داده های آماری…………………………………………………………………………………. 122

4-2-5 بازسازی، تکمیل و تطویل آمار………………………………………………………………………………….. 123

4-2 -6 دبی ویژه یا رواناب خالص……………………………………………………………………………………… 126

4-2 -7 ضریب رواناب…………………………………………………………………………………………………….. 126

4-2 -8 رواناب ماهانه………………………………………………………………………………………………………. 128

4-2 -9 رواناب فصلی……………………………………………………………………………………………………… 131

4-2 -10 رژیم جریان……………………………………………………………………………………………………….. 133

4-2 -11 برآورد دبی پایه آبراهه اصلی و زیرحوضه¬ها……………………………………………………………. 133

4-2 -12 بیلان آبی………………………………………………………………………………………………………….. 135

4-2 -13 ژئوموفولوژی……………………………………………………………………………………………………… 136

4-2 -13-1 چین ها…………………………………………………………………………………………………………. 136

4-2 -13-2 گسل ها     …………………………………………………………………………………………………… 137

4-2 -14 بررسی حساسیت کمی سنگها به فرسایش آبی……………………………………………………………. 139

4-2 – 14-1 واحد های زمین شناسی با فرسایش پذیری نسبی کم……………………………………………… 142

4-2 – 14-2 واحدهای زمین شناسی با فرسایش پذیری متوسط………………………………………………….. 142

4-2 – 14-3 واحدهای زمین شناسی با فرسایش پذیری متوسط تا زیاد………………………………………… 142

4-2–14-4 واحدهای زمین شناسی با فرسایش پذیری خیلی زیاد……………………………………………….. 142

4-2–15 بررسی منشاء رسوبات و اثرات عوامل جابجائی آنها…………………………………………………….. 145

4-2 –16 بررسی نفوذپذیری تشکیلات زمین‌شناسی و تأثیرات کمی وکیفی آن بر منابع آب………………. 146

4-2 – 16-1 واحدهای زمین‌شناسی با نفوذپذیری نسبی زیاد……………………………………………………… 146

4-2–16-2 واحدهای زمین‌شناسی با نفوذپذیری متوسط……………………………………………………………. 147

4-2–16-3 واحدهای زمین‌شناسی با نفوذپذیری نسبی کم…………………………………………………………. 147

4-2–16-4 بررسی پایداری پهنه های لغزشی و ریزشی…………………………………………………………….. 148

4-2–17 بررسی علل تغییرات ژئومورفولوژی در حوضه شامل علل آب و هوا، تکتونیک و فعالیتهای

انسانی………………………………………………………………………………………………………………………….. 150

4-2– 18 بررسی نقش رسوبزایی هر یک از رخساره های ژئومورفولوژی………………………………………. 151

4-2–18-1 تیپ آهکی – سیلتستونی (Kln)…………………………………………………………………………. 151

4-2–18-2 تیپ آهکی (p)……………………………………………………………………………………………….. 154

4-2–18-3 تیپ شیلی-ماسه سنگی (سازند شمشک)……………………………………………………………….. 156

4-2 – 18-4 تیپ کوارتزیتی-شیلی-سیلتستونی………………………………………………………………………. 159

4-2–18-5 تیپ فیلیتی – اسلیتی………………………………………………………………………………………… 160

4-2– 18-6 تیپ آبرفتی……………………………………………………………………………………………………. 161

. 4-2– 19 بررسی نقش ژئومورفولوژی منطقه در تشدید پدیده های طبیعی……………………………………. 163

4-2–19-1 بررسی موارد خاص تأثیرگذار در حوضه (مناطق بهمن گیر، معادن و. . . )……………………… 163

4-2– 19-2 بررسی پایداری، پهنه های لغزشی و ریزشی…………………………………………………………… 163

4-2-20 آبشار……………………………………………………………………………………………………………….. 167

فصل پنجم : نتیجه گیری، پاسخ به فرضیات و ارائه پیشنهادات

5-1 نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………. 172

5-2 پاسخ فرضیه…………………………………………………………………………………………………………….. 174

منابع و مأخذ …………………………………………………………………………………………………………………. 178

مقدمه

با پیشرفت دنیای مترقی و تکنولوژی پدیده فرسایش و رسوب در حوضه های آبخیز یکی از عوامل اصلی محدودیت در روند طبیعی اکوسیستمهای موجود می باشد. بطوریکه امروزه کمتر نقاطی از عرصه های آبخیز را می توان یافت که در معرض تخریب و فرسایش خاک قرار نگرفته باشد. با بررسی بیشتر روی علل مؤثر در وقوع این پدیده دیده می شود که عامل اصلی آن به بهره برداری از طبیعت و در واقع به انسان برمی‎گردد. انسان در زندگی اجتماعی و با افزایش جمعیت روز افزون خود دائم در پی افزایش بهره برداری جهت تأمین نیازهای غذایی و مایحتاج زندگی می باشد، در نتیجه بهره برداری بیشتر از حد توان از اراضی، مدیریت غلط منابع طبیعی باعث ایجاد فرایندهای فرسایشی بسیار شدیدی در سطوح اراضی شده است. .

مطالعات حوضه ماسوله استان گیلان، با هدف بررسی هیدروژئومورفولوژی حوضه ی ماسوله رودخان با تأکید بر آبشارهای منطقه با بررسی مباحث مختلف در زمینه اقلیم، زمین شناسی، هیدرولوژی و منابع آبی حوضه صورت گرفته است. در بخش ژئومورفولوژی و بحث فرسایش و رسوب با هدف شناسایی و بررسی اشکال موجود فرسایش حوضه، بررسی علل مؤثر در فرسایش و مقدار کمی و ارزیابی از میزان فرسایش و رسوب خاک به این موارد پرداخته است. با اجرای برنامه های جامع آبخیزداری در مسیر حفاظت آب و خاک، کنترل سیلاب و روانابهای فصلی می توان تا حد قابل قبولی از شدت فرسایش خاک د راین حوضه کاست و از زیان و خطرات ناشی از آن نیز در امان بود. این امر زمانی موفقیت آمیز خواهد بود که با مشارکت و دخالت ساکنین حوضه ها وآموزش های صحیح بهره برداری از منابع نیز توأم باشد. این تحقیق با توجه به موارد فوق به پنج فصل زیر تقسیم می گردد:

فصل اول :کلیات تحقیق

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق

فصل سوم : بستر طبیعی تحقیق

فصل چهارم :یافته های تحقیق

فصل پنجم : نتیجه گیری، پاسخ به فرضیات و ارائه پیشنهادات و در نهایت منابع و مآخذ می باشد.

 1 -1 بیان مسئله

بررسی جامع حوضه های آبریز از نظر هیدروموفولوژی یک راه حل اساسی برای مدیریت اکوسیستم است که منجربه حفاظت بهتر منابع طبیعی خواهد شد تغییرات کاربری اراضی و نوسانات اقلیمی از جمله عواملی هستند که بر چرخه طبیعی آب در اکوسیستم اثر می گذراند. شیب دامنه هاو طبقه بندی آنها ، شیب بستر، پوشش گیاهی، نوع و شکل زمین و نوع محصول کاشت شده در زمین، رژیم های جریانی و یا نحوه جریان رژیم قشری، رژیم عمقی، رژیم دائمی و فصلی، لیتوژی و ضخامت سازنده ها و نوع سازنده و روان آبهای موجود در یک حوضه به همراه شکل حوضه از جمله مواردی هستند که در هیدرومورفولوژی مورد مطالعه قرار می گیرند.

کشور ایران در مقیاس جهانی با توجه به شرایط موجود ازجمله نوادر سرزمین هایی است که از تواناییها و تنوع های بسیار با ارزشی برخوردار است. به منظور امکان بهره برداری مناسب از این توانایی ها، شناخت محدودیتها و حساسیت های محیط طبیعی در این سرزمین از اهمیت فراوانی برخوردار است. مطالعات ژئومورفولوژی که نتایج دخال فرایندهای زمین شناسی و هیدرولوژی و اقلیم شناسی را منعکس می سازددر این شناسایی نقشی تعیین کننده دارد.

استان گیلان با دارا بودن شرایط خاص جغرافیایی و منحصر به فردخود، بخصوص با دارابودن جنگل های انبوه و بارش فراوان این امکان را بوجود آورده تا حوضه های رودخانه ای بدلیل انواع فرسایش دستخوش تغییر ات شده و به مرور زمان پدیده های ژئومورفولوژی در آن نمایان گردد.

حوضه ماسوله رودخان در غرب گیلان از ارتفاعات کوههای شاه معلم سرچشمه مى‌گیرد و با نام ماسوله در منطقهٔ سرایان به «زیگل» و «لیکوند» تغییر نام مى‌‌دهد. حداکثر ارتفاع حوزهٔ رود ماسوله ۳۰۰۰ متر است. ماسوله رودخان در «چومثقال» وارد تالاب انزلى مى‌شود. لذا این تحقیق در نظر دارد تا به بررسی هیدرو موفولوژی حوضه ی ماسوله رودخان پرداخته و این حوضه را از نظر هیدرولوژی و مورفولوژی مورد ارزیابی قرار دهد.

 1- 2 سوالات تحقیق

آیا در حوضه ماسوله رودخان آبشار وجود دارد؟

عوامل موثر در بروز و پیدایش آبشار در حوضه ماسوله رودخان کدامند؟

آیا نوع خاک و جنس زمین در پیدایش آبشارهای حوضه نقش دارند؟

آیا شرایط اقلیمی وبارندگی در پیدایش آبشار حوضه نقش دارند؟

1-3 فرضیه تحقیق

در تعریف فرضیه می توان گفت: فرضیه عبارت است از حدس یا گمان اندیشمندانه درباره ماهیت، چگونگی و روابط بین پدیده ها، اشیاء و متغیرها، که محقق را در تشخیص نزدیک ترین و محتمل ترین راه برای کشف مجهول کمک می نماید ؛ بنابراین، فرضیه گمانی است موقتی که درست بودن یا نبودنش باید مورد آزمایش قرار گیرد. (حافظ نیا، 1382، 110)

فرضیه یک تصور، گمان یا حدس آگاهانه درباره نتایج احتمالی تحقیق است. فرضیه، یک راه حل فرضی و یا نظریه ای است که باید ثابت شود و جوابی معقول برای مسئله تحقیق ارائه کند. در اصل، فرضیه و مسئله تحقیق با یکدیگر بسیار مرتبط هستند و اساس الگو و بررسی های تحقیق را تشکیل می دهند (علیجانی، 1380، 174)

فرضیه، توجیه و تبیین های حدسی معینی را درباره واقعیات عرضه می کند و پژوهشگران را در بررسی این واقعیات و تجارب کمک و هدایت می کند. فرضیه یک پیشنهاد توجیهی و به زبان دیگر راه حل مسئله است که هم به یافتن نظم و ترتیب در بین واقعیات کمک می کند و هم باعث استنتاج می شود. یافته های علمی دانشمندان هر یک در پی یک فرضیه و حدس و گمان علمی مقدور شده است. آنها ابتدا به صورت بنای فرضیه اقدام کرده ان و سپس در مورد آن به تحقیق و جستجو پرداخته اند (حافظ نیا، 1382، 110)

موفقیت و استحکام هر تحقیق بشر بسته به استحکام فرضیات آن است. رد یا اثبات فرضیات در تحقیق تفاوت چندانی ندارد و رسیدن به هر یک از دو نتیجه با ارزش می باشد. فرضیه را نباید معادل نظریه پنداشت. چرا که فرضیه نظریه ای به اثبات نرسیده است. (نادری و سیف نراقی، 1382، 39)

فرضیات مطرح شده در پژوهش حاضر عبارتند از :

به نظر می رسد در حوضه آبریز ماسوله رودخان آبشار وجود دارد.

به نظر می رسد نوع خاک و جنس زمین در پیدایش آبشارهای حوضه نقش دارند.

به نظر می رسد شرایط اقلیمی وبارندگی در پیدایش آبشار حوضه نقش دارند.

1 -4 اهداف تحقیق

   پژوهشگر برای اینکه بتواند کار تحقیقی خودش را را حت تر شروع نماید باید هدف تحقیق را فراوری خود داشته باشد (ودیعی، 1384، 40). پژوهشگر هدف نهایی خود را بیان می کند. این موضوع هر چند که در عنوان پایان نامه به صورتی عنوان شده است ولی بهتر است در این بخش به تفصیل و روشن تر ذکر شود. (خدابخش، 1383، 11)

   اهداف تعیین می کند که محقق از چه دیدی به مسئله نگاه می کند و چه چیزی را می خواهد نشان دهد، به عبارتی می توان گفت اهداف تحقیق نشان می دهد دیدگاه، افکار، تیزبینی، هوش و همچنین میزان تلاش محقق چقدر است؟ (سادات، رضوی، 1384، 55).

   حوضه های آبریز بخش اصلی چشم اندازهای رودخانه ای هستند و در نتیجه، بخش وسیعی از پژوهش‎ها بر روی مشخصات آنها متمرکز شده است. این پژوهش ها شامل موقعیت جغرافیایی شبکه های رودخانه ای و شرح کمّی بافت، طرح، شکل و ارتفاع حوضه آبریز می شود. (آبراهامز، 1984)

   هدف این تحقیق بطور کلی شناسایی قابلیتها و محدودیتهای مکانی و ارائه راهکارهایی در جهت تقویت قابلیت ها و کاهش محدودیتها می باشد که این تحقیق نیز در خارج از این محدوده نبوده و اهداف آن بطور عمده به شرح زیر است.

بررسی هیدروژئومورفولوژی حوضه ماسوله رودخان با تاکید بر آبشار

شناسایی اشکال تاثیر گذار در پیدایش آبشار در حوضه

ارائه راهکارهای مناسب برای مدیریت محیط و استفاده بهینه از آبشار های موجود

1 -5 نوع روش تحقیق

روش اصلی در این تحقیق روش تحلیلی – توصیفی و بر پایه مشاهدات میدانی است. روش تحقیق به معنای تبیین و تفسیر حرکت جهت رسیدن به حقایق مربوط به موضوع تحقیق ماست. (حافظ نیا، 1382، 19). روش تحقیق در این پایان نامه مبتنی بر روش تجربی و نیز دوروش استقرایی(حرکت از جزء به کل) وعلّی قیاسی (بررسی علت و معلول) می باشد. درراستای انجام این پژوهش از مواد و تکنیک های زیر نیز کمک گرفته شده است:

   پس از انتخاب موضوع پایان نامه و طرح پرسش ها و فرضیات تحقیق، اطلاعات کتابخانه ای مورد نیاز گردآوری شد. با توجه به روش تحقیق که از نوع بررسی علت و معلول می باشد پدیده ها و فرم های ژئومورفیک(معلول) براساس فرایندهای ژئومورفولوژی (علت) مورد تحلیل و بررسی قرار گرفتند. در مرحله بعد اطلاعات به دست آمده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و پس از تهیه نقشه ها و سایر اطلاعات مورد نیاز، نتیجه گیری و آزمون فرضیات انجام شده است.

   علاوه بر این، از تعدادی از مدل های کمّی ژئومورفولوژیکی نیز بر حسب نیاز در قسمت های مختلف پایان نامه استفاده گردیده است. در این مورد می توان به مدل استرالر برای رتبه بندی آبراهه ها اشاره کرد. همچنین در مورد برآورد فرسایش و رسوب مدل فورنیه مورد استفاده قرارگرفته شده است.

و......

برنامه ریزی محیطی توسعه توریسم

با فرمت قابل ویرایش word - برنامه ریزی محیطی توسعه توریسم طبیعت گرا در شهرستان صومعه سرا با تاکید برآسایش اقلیمی

فهرست مطالب

عنوان              صفحه

چکیده 1

مقدمه. 2

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1بیان مسئله. 5

1-2 سوال تحقیق.. 5

1-3 اهداف تحقیق.. 5

1-4 فرضیه‌های تحقیق.. 6

1-5 قلمرو تحقیق.. 6

1-6 محدودیتهای تحقیق.. 8

1-7 واژه ها و مفاهیم 8

فصل دوم: مرورمنابع، ادبیات تحقیق و پیشینه تحقیق

2-1 تاریخچه صنعت توریسم در جهان. 11

2-2 وضعیت جهانی جهانگردی.. 12

2-3 تقسیم‏بندی جهانی توریسم 12

2-4 گردشگری (توریسم) 15

2-5 گردشگری روستایی.. 16

2-6 گردشگری شهری.. 17

2-7 گردشگری و انواع آن. 17

2-8 اشکال توریسم 20

2-8 -1 توریسم تفریحی و استفاده از تعطیلات… 20

2-8 -2 توریسم درمانی.. 21

2-8 -3 توریسم فرهنگی و آموزشی.. 21

2-8 -4 توریسم اجتماعی.. 21

2-8 -5 توریسم ورزشی.. 21

2-8 -6 توریسم مذهبی و زیارتی.. 21

2-8 -7 توریسم بازرگانی و تجاری.. 22

2-8 -8 توریسم سیاسی.. 22

2-8 -9 توریسم ماجراجویانه. 22

2-9 ارکان صنعت توریسم 22

2-9-1 منابع طبیعی.. 22

2-9-2 عوامل زیربنایی.. 22

2-9-3 تجهیزات حمل و نقل.. 23

2-9-4 منابع فرهنگی و روحیه مهمان نوازی.. 23

2-10 عوامل موثر بر توسعه ی صنعت گردشگری.. 23

2-11 اثرات گردشگری.. 25

2-11-1 اثرات فرهنگی-اجتماعی گردشگری.. 25

2-11-2  اثرات زیست محیطی گردشگری.. 25

2-12 انواع جاذبه های گردشگری.. 26

2-13 ارتباط جغرافیا و توریسم 27

2-14 جنبه های اجتماعی و فرهنگی گردشگری.. 27

2-15 اثرات فرهنگی – اجتماعی گردشگری.. 28

2-15-1 تغییرات فرهنگی گردشگری.. 28

2-15-2 تعارض در جامعه. 30

2-16 موانع گردشگری.. 31

2-16-1 هزینه های گردشگری.. 31

2-16-2 کمبود وقت… 31

2-16-3 محدودیت های جسمانی.. 31

2-16-4 وضعیت خانواده 32

2-16-5 بی علاقگی به علت ناآگاهی.. 32

2-16-6 احساس ناامنی.. 32

2-17 اهداف توسعه گردشگری.. 32

2-18 توسعه پایدار گردشگری.. 33

2-19 توسعه پایدار. 34

2-20 اثرات زیست محیطی گردشگری.. 35

2-21 توانهای محیطی.. 36

2-22 جغرافیا و محیط.. 36

2-23 مفهوم محیط در جغرافیا 37

2-24 محیط طبیعی.. 37

2-25 اهمیت جغرافیای طبیعی در برنامه ریزی محیطی منطقه. 37

2-26 مدیریت محیط.. 38

2-27 پیشینه تحقیق.. 39

فصل سوم: مواد و روش

3-1 مواد 47

3-2 روشها 47

3-2-1 روش تحقیق.. 48

3-2-2 روش گردآوری اطلاعات… 48

3-2-3 ابزار گردآوری اطلاعات… 48

3-2-4 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات… 48

3-3 جامعه آماری و حجم نمونه تحقیق.. 48

3-4 متغیر های تحقیق.. 49

3-5 روشهای بررسی آسایش اقلیمی.. 50

3-5-1 آسایش… 50

3-5-2 منطقه آسایش… 50

3-5-3 آسایش انسان (آسایش حرارتی) 50

3-5-4 اقلیم وآسایش… 50

3-5-5 روش شاخص دمای موثر. 50

3-5-6 روش اوانز. 51

3-5-7 روش بیکر. 51

3-5-8 روش الگی.. 51

3-6 ویژگی های طبیعی.. 51

3-6-1 موقعیت و حدود جغرافیایی.. 51

3-6-2 زمین شناسی.. 53

3-6-3 توپوگرافی.. 55

3-6-4 اقلیم. 58

3-6-4-1 دما 58

3-6-4-2 بارندگی.. 60

3-6-4-3 رطوبت نسبی.. 61

3-6-4-4 تعداد روزهای یخبندان ایستگاه کسما 62

3-6-4-5 باد. 63

3-6-5 منابع آب… 65

3-6-6 خاک.. 69

3-6-6-1خاک های جلگه ای.. 69

3-6-6-2 خاک های کوهستانی.. 69

3-6-7 پوشش گیاهی.. 71

3-7 ویژگیهای انسانی.. 73

3-7-1 وجه تسمیه و تقسیمات سیاسی.. 73

3-7-2 ویژگی های جمعیتی.. 73

3-7-2-1 تغییرات جمعیت… 73

3-7-2-2 تعداد و بعد خانوار. 74

3-7-2-3 تراکم نسبی.. 76

3-7-2-4 نسبت جنسی.. 77

3-7-2-5 گروههای عمده سنی.. 79

3-7-3 سواد. 80

3-7-4 شاغلین.. 82

3-8 خصوصیات اقتصادی.. 86

3-8-1 اوضاع کلی اقتصادی شهر، میزان تولید و نوع آن در هریک از بخشهای اقتصادی (صنعت، کشاورزی، خدمات ) 86

3-8-1-1 کشاورزی.. 86

3-8-1-2 صنعت… 86

3-8-1-3 خدمات… 86

3-8-2 جمعیت فعال، اشتغال و بیکاری در بخش های مختلف اقتصادی.. 88

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها و یافته های تحقیق

4-1 یافته های توصیفی.. 90

4-1-1 جاذبه های گردشگری شهرستان صومعه سرا 90

4-2 یافته های تحلیلی و استنباطی.. 114

4-2-1 مشخصات فردی پاسخ دهندگان. 114

4-2-2 تحلیل برنامه ریزی محیطی توسعه توریسم طبیعت گرا 143

4-3 روش شاخص دمای موثر. 143

4-4 روش اوانز. 145

4 -5 روش بیکر. 146

4 -6 روش الگی.. 147

فصل پنجم: بحث، نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1 بحث و نتیجه گیری.. 149

5-2 فرضیه‌های تحقیق.. 152

5-3 پیشنهادات.. 157

منابع. 159

مقدمه

از جنبه های توسعــه پایدار کشورها در سطوح و ابعاد مختلف شنــاخت علمی بستر ســرزمین خود و پتانسیل های طبیعی آن است تا با توجه به محیط طبیعی؛ شهرها، روستاها و مناطق خود را شناسایی و در حفظ قابلیتهای طبیعی و زیست محیطی آن بکوشیم. بدون شک حرکت از اقتصاد تک پایه به سمت اقتصاد متنوع و با ثبات و دستیابی به چنین اهدافی مستلزم شناخت فرایند گردشگری و در کنار آن اکوتوریسم است تا با یک پشتوانه علمی و آگاهی از آثار مثبت و منفی این پدیده ها به انتخاب آگاهانه یک راهبرد منطقی و واقع گرا، توأم با برنامه ریزی و مدیریت صحیح گردشگری به طور عام و گردشگری طبیعی به طور خاص در چارچوب فرآیند توسعه همه جانبه و پایدار دست یابیم. همه مردم طبیعت را دوست دارند. رویکرد انسان به طبیعت، رویکرد تازه ای نیست، کمتر کسی از افراد عامی می توان یافت که از چشم اندازهای طبیعت بی جان شامل کوه و دشت و درَه های کنار جاده در طول سفرهای رایج بین شهری، لذت نبرده باشد و به توصیف آن چه دیده است نپردازد و کمتر کسی را می توان یافت هیچ علاقه ای به یکی از برنامه‎های مستند تلویزیونی حیات وحش و طبیعت زنده نداشته باشد و یا از رفتن به باغ وحش لذت نبرده باشد. و از اهالی روستاها کمتر کسی می توان یافت که از دانستن خواص گیاهان دارویی اطراف روستا و علم به تشخیص آن ها، برخود نبالد و به وقت لزوم از آن بهره نبرده باشد. اهمیت طبیعت به قدری است که در فرهنگ باستانی ما ایرانیان نیز روزی را به عنوان نماد طبیعت نام گذاری کرده اند امروزه هر شاخه منفرد علمی به تنهایی قادر به رفع کلیه نیاز های جوامع نمی باشد و ناگزیر علوم و صنایع و میان رشته ای متولد می‎شوند. تلفیق علومی مثل زمین شناسی، زمین پیکرشناسی، زیست شناسی و بوم شناسی با صنعت گردشگری، باعث خلق افق های نوع و افکار جدید می شوند که می تواند باعث حل معضلات بیکاری، توسعه اقتصادی – اجتماعی، و برداشتن گامی به سوی فقرزدایی، توسعه پایدارو در نهایت، عدالت الجتماعی باشد. گردشگری مهمترین صنعت جهان است و از راه های فقرزدایی و ایجاد اشتغال رویکرد به توسعه گردشگری و ایجاد درآمد ازآن طریق در اروپا و خاورمیانه است. ازگذشته های دور، درایران گرایش به طبیعت و نوراین زیبایی دوستی در دل های مردم روشن بوده است. از تعاریف یونانیان (دشمنان ما) از ایران باستان برمی آیدکه ایرانیان تا چه حد به طبیعت احترام می گذاردند و زندگی خود را با آن در می‎آمیختند. برگزاری جشن های ماهانه و سالانه همگی برای احترام به طبیعت و قدردانی از مواهب طبیعی بوده است. مردم این سرزمین همواره به عناصر طبیعی (آتش، هوا، خاک و آب) احترام به ویژه می گذاردند و درحفظ و پاکیزه نگه داشتن آن اهتمام می نمودند. هیچ مردمی به اندازه ایرانیان از خواص درمانی گیاهان آگاه نبوده است و هیچ قومی تا به این حد از نیروهای طبیعی به پاکی و درستی بهره برداری نکرده است. شهرستان صومعه سرا از مناطق زیبا و دیدنی استان گیلان است که به دلیل ناشناخته بودن از دید مسافران و حتی مردم این شهرستان دور مانده‌است. ناشناخته ماندن این شهرستان موجب شده تا نتواند به عنوان یک منطقه گردشگری برای مسافران جاذبه داشته و دیدنی به نظر آید. لذا این تحقیق در نظر دارد به برنامه ریزی محیطی توسعه توریسم طبیعت گرا در شهرستان صومعه سرا با تاکید برآسایش اقلیمی پرداخته و بر این اساس به پنج فصل زیر تقسیم می گردد:

بیان مسئله

یکی از ارکان صنعت گردشگری وجود جاذبه های گردشگری بویژه جاذبه های طبیعی است که سرمایه اولیه صنعت گردشگری را تشکیل می دهند. دریاها، جنگلها، مراتع، کوهها، دره ها، آبشارها، معادن، چشمه‎ها از جمله جاذبه ها ی اکوتوریستی می با شند.

کشور ایران با توجه به گوناگونی شرایط جغرافیایی و طبیعی و اقلیم، یکی از کشور های منحصر به فرد دنیا در زمینه ی ارائه چهره های گوناگون در بخش توریسم و اکوتوریسم است.

استان گیلا ن با مناظر دل انگیز طبیعی، کوه، دریا، جنگل، مرتع، سواحل زیبا ، آبشار ها، مزارع برنج، باغات چای و مرکبات وغیره نیز ازجمله استانهایی است که همیشه طبیعت گردان را به سوی خود جذب کرده و از نظر اشکال مختلف توریسم از قابلیت بالایی برخوردار است.

شهرستان صومعه سرا در غرب گیلان یکی از شهرستانهای منحصر به فردی است که با دارابودن شرایط جغرافیای منحصر به فرد خود از جمله مناره گسگر وسایرآثارطبیعی و انسانی همیشه مورد توجه گردشگران بومی و غیر بومی بوده، وبخصوص در فصل تابستان مسافران زیادی را بسوی خود جذب می‎کند. شرایط اقلیمی استان گیلان و شهرستان صومعه سرا بدلیل شرجی بودن در فصل تابستان و یا کاهش درجه حرارت در فصول دیگر باعث شده تا نگارنده بدنبال تقویم مناسبی برای این فصول در منطقه مورد مطالعه برای طبیعت گردان بوده و براین اساس این تحقیق در نظر دارد با برنامه ریزی محیطی در شهرستان صومعه سرا توریسم طبیعت گرا را با تاکید برآسایش اقلیمی توسعه داده وشرایط محیطی مناسب را به گردشگران معرفی نماید.

و......